Trong những năm gần đây, Niken được ví như loại khoáng sản “quý hơn vàng” và là một trong nhiều tài nguyên đang được săn đón trên thế giới, nhất là khi nó được sử dụng nhiều trong ngành công nghệ tương lai như pin xe điện.
Khoảng 70% lượng niken trên thế giới được dùng để sản xuất thép không gỉ, 17% được dùng để làm "siêu hợp kim" và 7% được dùng trong công nghiệp mạ, còn lại được ứng dụng trong các lĩnh vực khác, như pin sạc, chất xúc tác và các hóa chất khác.
Năm 2021, Cơ quan Khảo sát địa chất Hoa Kỳ (USGS) đã thêm niken vào danh sách đề xuất "50 khoáng sản quan trọng", được xác định dựa trên tiêu chí là khoáng chất thiết yếu đối với nền kinh tế hoặc an ninh quốc gia, và có chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn.
Tại Việt Nam, theo nghiên cứu công bố trên Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện kim (Bộ Công thương), tổng trữ lượng và tài nguyên niken ước tính vào khoảng 3,6 triệu tấn niken kim loại với 6 mỏ Niken, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Thanh Hóa (hơn 3 triệu tấn), Sơn La (420.523 tấn), Cao Bằng (133.677 tấn...). Quặng niken ở khu vực Sơn La và Cao Bằng chủ yếu là loại hình quặng niken - đồng xâm tán.
Trong số các doanh nghiệp niêm yết trên sàn, Công ty cổ phần Xây lắp diện I (PC1) đang sở hữu gián tiếp một mỏ Niken - Đồng qua công ty con. Trong năm 2021, Công ty cổ phần Xây lắp diện I (PC1) đã mua lại 57,27% cổ phần của Công ty cổ phần khoáng sản Tấn Phát - chủ sở hữu mỏ Niken - Đồng tại khu vực xã Quang Trung và xã Hà Trì, tỉnh Cao Bằng.
Ngày 03/07/2021, Công ty Cổ phần Khoáng sản Tấn Phát đã tổ chức buổi lễ khởi công công trình “Khai thác lộ thiên khoáng sản Niken – Đồng” thuộc hai xã Quang Trung & xã Hà Trì, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng". Tổng mức đầu tư dự án là 1.502 tỷ đồng; quy mô công suất thiết kế là 600.000 tấn/năm.
Trong quý 3 vừa qua, dự án Niken-đồng Tấn Phát bắt đầu ghi nhận đóng góp với doanh thu thuần là 598 tỷ đồng, là mảng mang lại doanh thu lớn nhất trong quý khi doanh thu từ hoạt động xây lắp sụt giảm mạnh từ 2.349 tỷ đồng xuống còn 477 tỷ đồng.
Theo báo cáo phân tích của SSI Research, về khai thác khoáng sản, PC1 sẽ mở rộng xuất khẩu khi bổ sung thêm ít nhất 10.000 tấn cho Trafigura (công ty kinh doanh hàng hóa có trụ sở tại Singapore) và có thể ghi nhận 330 tỷ đồng doanh thu trong Q4/2023.
Sang năm 2024, do lo ngại về tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm tốc có thể ảnh hưởng đến nhu cầu khoáng sản. SSI Research dự báo doanh thu sẽ tăng 18%, chủ yếu nhờ tăng trưởng về sản lượng. Tuy nhiên, triển vọng dài hạn tích cực về nhu cầu niken là điều đáng chú ý vì niken chủ yếu được sử dụng trong sản xuất hợp kim thép không gỉ và pin.
Không chỉ PC1, Blackstone Minerals, một công ty thăm dò và khai thác mỏ của Australia đang đầu tư hàng chục triệu USD vào dự án khai thác Niken tại tỉnh Sơn La, Việt Nam. Năm 2019, Công ty BlackStoneMinerals đã mua lại 90% Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc, xã Bản Phúc, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, nằm cách Hà Nội 160 km.
Với mục đích phục vụ cho việc sản xuất pin lithium, vào cuối năm ngoái, Công ty Cổ phần Giải pháp năng lượng VinES (thành viên Tập đoàn Vingroup) và Công ty TNHH Cavico Lao Mining (thành viên Cavico Việt Nam) đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác về việc cung ứng nguyên liệu Niken. Theo biên bản ghi nhớ hợp tác, Cavico Lao Mining sẽ ưu tiên cung cấp tất cả sản phẩm đã và đang kinh doanh để VinES lựa chọn thu mua tuỳ theo nhu cầu tại từng thời điểm. Cavico Lao Mining đảm bảo cung ứng dài hạn và đáp ứng đủ nhu cầu về Nickel cho VinES trong thời gian tối thiểu 5 năm.
Vào tháng 3 năm ngoái, Niken từng tạo nên một cơn sốt trên toàn cầu khiến cho một trong những sàn giao dịch hàng hoá hàng đầu thế giới buộc phải thay đổi quy tắc. Cụ thể, khi đó, giá Niken đã tăng tới 250% chỉ trong 2 ngày lên mức 101.365 USD/tấn khi đợt "ép mua" (short squeeze) đã khiến một đơn vị thuộc ngân hàng lớn của Trung Quốc lỡ hạn thanh toán margin call. Sàn LME buộc phải ngừng giao dịch vì đợt "ép mua" quy mô lớn đang xảy ra.
Sau khi hạ nhiệt, giá niken hiện tại khoảng 16.600 USD/tấn, theo số liệu của Trading Economics.
