Từ đầu tháng 10-2023, các ngân hàng (NH) thương mại chính thức giảm tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn từ 34% xuống 30% theo lộ trình của NH Nhà nước. Các chuyên gia cho rằng lộ trình là phù hợp trong khi doanh nghiệp (DN) bất động sản lại kiến nghị gia hạn...
Lãi suất cho vay khó giảm nhanh?
Theo quy định tại Thông tư 08/2020/TT-NHNN của NH Nhà nước, các NH thương mại đã điều chỉnh giảm tỉ lệ tối đa vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn qua các năm, từ 40% xuống 37%, 34% và cuối cùng là xuống 30% kể từ ngày 1-10-2023. Việc này nhằm kiểm soát rủi ro thanh khoản cho hệ thống NH.
Lãnh đạo một số NH thương mại cho biết sau khi tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn xuống còn 30% sẽ có tác động nhất định đến một vài NH và khách hàng. Bởi lẽ, các NH có dư nợ cho vay trung, dài hạn quá nhiều (chủ yếu là cho vay đầu tư dự án bất động sản), dẫn đến tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn gần chạm ngưỡng cho phép. Khi đó, những NH này sẽ tìm cách thu hồi vốn theo hướng tăng lãi suất cho vay, tạo sức ép khách hàng trả nợ trước hạn nhằm giảm nhanh tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn.
Để bớt áp lực tăng lãi suất, khách hàng sẽ chuyển khoản vay đến NH có tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn thấp, lãi suất thấp để vay mới và tất toán khoản vay cũ. Điều này có thể khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh của người vay bị xáo trộn. Ngược lại, các NH gần như không cho vay đầu tư dự án bất động sản, tập trung cho vay vốn lưu động, thời gian vay 6-9 tháng sẽ có lợi thế vì dư địa sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn còn nhiều.
Ông Trần Tấn Lộc, Tổng Giám đốc NH TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank), cho biết huy động vốn ngắn hạn của Eximbank chiếm khoảng 70% tổng nguồn vốn huy động. Tuy nhiên, do nhiều năm qua NH gần như chỉ tập trung cho vay ngắn hạn để sản xuất, kinh doanh nên việc thu hồi vốn rất nhanh. Từ đó, tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn của Eximbank chỉ ở mức 18% nên còn nhiều dư địa sử dụng vốn ngắn hạn, bảo đảm cung ứng đầy đủ cho khách hàng có nhu cầu vay vốn dài hạn.
Thống kê của Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) cho thấy tính đến tháng 7-2023, các NH đều đáp ứng tỉ lệ tối đa nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung, dài hạn, duy trì ở mức 32,66% với nhóm các NH thương mại cổ phần, cao hơn so với nhóm NH thương mại có vốn nhà nước 24,97%. Xét chung toàn hệ thống, tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung,̀ dài hạn là 26,14%.
Theo KBSV, trong ngắn hạn, việc hạ tỉ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn sẽ làm chậm quá trình giảm lãi suất cho vay các kỳ hạn dài của NH trong bối cảnh nền kinh tế đang cần được hỗ trợ để tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, cũng sẽ phần nào gây áp lực lên nhu cầu huy động kỳ hạn dài của các NH, làm tăng chi phí vốn và gây áp lực làm thu hẹp biên lãi ròng (NIM).
Việc giảm tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn sẽ có tác động nhất định đến một vài ngân hàng và khách hàng. Ảnh: TẤN THẠNH
Giảm lệ thuộc vào vốn tín dụng
TS Nguyễn Quốc Anh, Trường Đại học Kinh tế TP HCM, phân tích ở thời điểm hiện tại khi thanh khoản của hệ thống NH dồi dào, tăng trưởng tín dụng không cao thậm chí thấp hơn mục tiêu đặt ra, việc kéo tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn về 30% không quá áp lực đối với NH thương mại và khách hàng. Bản thân DN cũng cần đa dạng hóa nguồn vốn vay, thay vì chỉ tiếp cận nguồn vốn vay tín dụng trung, dài hạn từ các NH thương mại. "Việc thị trường trái phiếu DN đang có tín hiệu khởi sắc trở lại ở thời điểm này cũng góp phần giúp huy động vốn nhiều hơn, từ đó bớt áp lực từ kênh tín dụng NH. Để làm được vậy, các chính sách liên quan đến thị trường trái phiếu DN cần rõ ràng, chuẩn mực, bài bản hơn" - TS Nguyễn Quốc Anh nói.
Trong khi đó, Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) lại có văn bản đề nghị NH Nhà nước xem xét sửa đổi, bổ sung Thông tư 08 theo hướng gia hạn thêm 12 tháng thời điểm áp dụng giảm tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn. Mốc áp dụng sẽ là từ ngày 1-10-2024 nhằm tạo điều kiện cho tổ chức tín dụng được sử dụng hợp lý nguồn vốn huy động ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn và nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của DN và người dân. Theo HoREA, lộ trình của Thông tư 08 là nhằm giảm vốn trung, dài hạn vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro như chứng khoán, bất động sản... nhưng bối cảnh của nền kinh tế hiện nay đã thay đổi rất khác so với bối cảnh lúc ban hành thông tư năm 2020. Trong đó có lĩnh vực bất động sản do phát sinh những nhân tố khách quan, bất ngờ, không thể dự đoán được. "Hiện nền kinh tế và thị trường bất động sản vẫn còn rất khó khăn do tác động của "các cơn gió ngược", đã có những DN thuộc nhiều ngành kinh tế thu hẹp sản xuất, kinh doanh nên giảm hoặc thậm chí không có nhu cầu tín dụng. Riêng đối với nhiều DN bất động sản vẫn có nhu cầu vay tín dụng nhưng lại khó tiếp cận vốn vay, nguyên nhân chủ yếu là do các dự án bất động sản, nhà ở thương mại bị vướng pháp lý. Do đó, kiến nghị lùi Thông tư 08 thêm 1 năm để tạo điều kiện cho các NH được sử dụng hợp lý nguồn vốn huy động ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn" - ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, nói.
Ở góc độ khác, liên quan đến nhu cầu vốn tín dụng của DN, kết quả khảo sát thực tế hoạt động của một số DN trên địa bàn TP HCM về khả năng tiếp cận vốn tín dụng NH đối với DN và người dân, do NH Nhà nước Chi nhánh TP HCM phối hợp với các sở, ban, ngành trên địa bàn thực hiện, cho thấy lãi suất cho vay đang giảm và việc tiếp cận vốn đã thuận lợi hơn. Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc NH Nhà nước Chi nhánh TP HCM, cho biết các khoản tín dụng ngắn hạn, lãi suất vay của DN ở mức phổ biến 7,5%-8,5%/năm. Đây là mức lãi suất tốt đã được duy trì nhiều năm trước thời điểm đại dịch COVID-19 giúp vừa hỗ trợ DN vừa kích thích vay vốn để mở rộng phát triển sản xuất, kinh doanh khi có đơn hàng.
Không thiếu room tín dụng
Cũng liên quan tới tiếp cận vốn của người dân, DN, Phó Thống đốc Thường trực NH Nhà nước Đào Minh Tú khẳng định không có câu chuyện thiếu room tín dụng, các NH thương mại đang có nguồn lực cho vay rất thoải mái. NH sử dụng công cụ để tạo nguồn lực, hạ lãi suất đầu vào của DN xuống thấp. Hiện mức giảm trung bình lãi suất cho vay đối với khoản vay mới là 1-1,3 điểm %. Lãi suất bình quân cho vay đối với các khoản vay ngắn hạn là 5,5%-5,7%/năm, vay trung ngắn hạn từ 5,8%-10%/năm.
Riêng lãi suất của những khoản dư nợ trước đây chưa đến kỳ trả nợ và trả lãi có độ trễ, do huy động của các NH trước đó ở mức rất cao nên độ trễ hiện nay theo sự tính toán của NH Nhà nước xác định còn khoảng từ 9%-12%/năm.
